De biomassa centrales draaien op subsidie, erg veel subsidie…
Omdat het een business is die nog niet, en zeker niet in deze vorm door de markt opgepakt wordt, is daar geld voor vrij gemaakt. Zo kan onze Frans zijn groene ondoordachte plan toch doorzetten.
Dat was bekend…. Maar nu de biomassacentrales in de fout gaan met het overtreden van procedures en uitstootnormen… krijgen ze dwangsommen opgelegd van de gemeente….
DWANGSOMMEN!
Welnu, deze dwangsom komt gewoon ten laste van de winst- en verliesrekening van deze onderneming en wordt dus gewoon gedekt door de subsidie!
Misschien laat de biomassacentrale er nog even een duur betaald en bevriend adviesbureautje naar kijken… om dan toch tot de conclusie te komen dat er betaald moet worden….
Ik wilde op een korte, heldere en controleerbare manier neer kunnen leggen hoe het verhaal in elkaar zit. Toch zijn het 8 pagina’s geworden… met plaatjes 😉
Milieuorganisaties en personen uit vijf Europese landen en de Verenigde Staten dienden vorige week een rechtszaak in bij het Europese Gerechtshof, tegen de Europese Unie. Hout verbranden voor energie — een praktijk die bekend staat als biomassa — ondermijnt volgens de eisers de inspanningen om de klimaatopwarming te bestrijden en is even schadelijk voor het klimaat als het verbranden van fossiele brandstoffen. Ze zijn naar de rechter gestapt in een reactie op de EU-richtlijn voor hernieuwbare energie voor 2021-2030 (RED II) die begin dit jaar werd aangenomen.
Daarin wordt biomassa gepromoot als koolstofneutrale energiebron. Bovendien wordt de houtkap voor biomassa veel te weinig gereguleerd volgens de eisers. ‘Het beleid van de EU is gebaseerd op de foute en roekeloze veronderstelling dat boshout verbranden koolstofneutraal is’, zegt dr. Mary S. Booth, directeur van het in de VS gevestigde Partnerschap voor Beleidsintegriteit (PFPI). Zij doet onderzoek naar broeikasgassen en het effect van biomassa op het bosbestand, en is de voornaamste wetenschappelijk adviseur van de eisers. ‘Deskundigen van over de hele wereld, inclusief de eigen wetenschapsadviseurs van de EU, waarschuwen al jaren dat biomassa de uitstoot van fossiele brandstoffen verhoogt.’
Uitstootsubsidies
In Europa is houtverbranding de voornaamste bron van hernieuwbare energie. De “populariteit” nam toe in 2009 toen de EU toen de zich ertoe verbond om tot 20 procent hernieuwbare energie te produceren tegen 2020. Het was dan dat biomassa op de lijst van hernieuwbare energiebronnen werd gezet. Verschillende landen — waaronder België, Nederland en het Verenigd koninkrijk — subsidieerden de biomassa-industrie omdat er minder investeringen nodig zijn om een oude steenkoolcentrale om te vormen tot een biomassacentrale dan nieuwe windmolens of zonneparken te bouwen.
‘Het was voor de lidstaten een makkelijke manier om de energiedoelstellingen te halen. Alleen was dat gebaseerd op de foute veronderstelling dat biomassa koolstofneutraal is’
Er ontstond een markt voor hout dat niet goed genoeg is voor de houtindustrie. Omdat biomassa door de lage investeringen en de subsidie zo winstgevend was, werden steeds meer volledige bomen geveld om in pellets te persen en in centrales te verbranden voor energie.
‘Het was voor de lidstaten een makkelijke manier om de energiedoelstellingen te halen’, vertelt Bas Eickhout. De Nederlandse Europarlementariër (Groenlinks) werkt vooral op dossiers rond bio-energie. ‘Alleen was dat gebaseerd op de foute veronderstelling dat biomassa koolstofneutraal is.’
Kelsey Perlman is beleidsmedewerker bij Fern, een ngo die optreedt als waakhond voor duurzaam bosbeheer in de EU. Zij illustreert het gevaar van houtkap aan met een grafiek van het klimaatpanel van de Verenigde Naties. De rode balk toont de uitstoot van broeikasgassen aan in de EU. De groene balk, slechts luttele procentpunten van de rode, is het totale vermogen van Europese flora om die uitstoot op te nemen.
‘Grondgebruik is cruciaal om broeikassgassen op te nemen. Het bosbestand in Europa is beperkt en precair. Bomen verbranden om aan onze energievraag te voldoen, doet de rode balk groeien en maakt de groene kleiner, complete waanzin!’ Volgens Perlman heeft de verspreiding van biomassa te maken heeft met een gebrek aan besef van de schaal van de klimaatproblematiek.
Zo komt het leeuwendeel — 42 procent volgens Eurostat — van de Europese hernieuwbare energieproductie vandaag van biomassa afkomstig is. De Europese commissie blijft sterk rekenen op op bio-energie uit hout om de klimaatdoelstellingen 2030 te halen. Alleen zeggen wetenschappers dat biomassa van niet-duurzaam boshout — bijvoorbeeld volledige bomen in plaats van enkel resthout — helemaal niet duurzaam is, laat staan koolstofneutraal. Volgens onderzoek van Fern is de laatste vijf jaar niet alleen de hoeveelheid hout die gestookt werd voor energie gestegen, maar ook het aandeel dat rechtstreeks uit het bos komt, is groter geworden (+ 24 procent) dan voor restanten van houtproducten en houtafval (+ 10 procent).
Boekhoudkundig achterpoortje
‘Houtverbranding zorgt ontegensprekelijk voor uitstoot. Mijn onderzoek toont aan dat een biomassacentrale per eenheid energie gemiddeld meer broeikasgassen uitstoot dan centrales op basis van fossiele brandstoffen, zoals steenkool en aardgas’, legt Mary Booth uit. In de EU-richtlijn staat de biomassa-industrie echter geboekstaafd als een sector die geen broeikasgassen uitstoot.
De redenering hierachter is dat gerooide bosdelen terug groeien en dat die de koolstof van de verbrande bomen opnieuw opnemen. De rekenfout hier is simpel: het duurt decennia of zelfs eeuwen eer een bos dat gekapt werd terug dezelfde capaciteit voor koolstofopname heeft als voorheen.
‘Een biomassacentrale stoot gemiddeld meer broeikasgassen uit per eenheid energie dan centrales op basis van fossiele brandstoffen’
Dit boekhoudkundig achterpoortje zorgt er voor dat Europese lidstaten een praktijk inschakelen die voor meer uitstoot zorgt dan fossiele brandstoffen om de klimaatopwarming tegen te gaan.
‘In de klimaatwetenschap is tijd een belangrijke factor. Wat de EU nu doet, is een vervuilende industrie het label van zero-emissie geven omdat de uitstoot tegen 2050 misschien weer wordt opgenomen’, beweert Kelsey Perlman. ‘We weten intussen dat de planeet zichzelf begint op te warmen als we er niet in slagen om de globale uitstoot te halveren. Tijd is een luxe die we niet meer hebben.’
Er is bovendien geen enkele Europese wetgeving die lidstaten verplicht om bomen die gestookt worden in energiecentrales te vervangen. Daar zijn zowel Booth, Perlman als Eickhout duidelijk over: in de RED II staat geen enkele bindende regel daaromtrent.
Nochtans laat de woordvoerder klimaatbeleid van de Europese Unie aan de redactie weten dat de Europese richtlijn de industrie maatregelen oplegt op vlak van bosregeneratie. Na een analyse van het document blijkt dat niet volledig te kloppen. Er zijn passages waarin staat dat houtkap voor biomassa duurzaam moet zijn. Maar dat is vaag en een niet bindende richtlijn.
‘Je mag RED II er volledig op naslaan, je zal geen enkele gegronde rechtvaardiging vinden om biomassa als koolstofneutraal te beschouwen. Het enige argument daarvoor is dat bomen teruggroeien. Vanzelf blijkbaar…’, zegt de Amerikaanse dokter in de ecologie Booth daarover.
Het falende compromis
Milieuorganisaties lobbyen al sinds 2008 bij beleidsmakers om de steun voor biomassa van niet-duurzame boskap op te geven. Vorig jaar werd ook een open brief gepubliceerd waarin 800 wetenschappers, waaronder voormalig vicevoorzitter van het internationale klimaatpanel IPCC, Jean-Pascal Van Ypersele, aan de alarmbel trokken: ‘De oplossing voor het vervangen van steenkool is niet om een stap terug te zetten en opnieuw bossen te verbranden, maar om fossiele brandstoffen te vervangen door koolstofarme bronnen, zoals zon en wind’, stond daarin te lezen.
Hoe komt een destructieve praktijk voor milieu en klimaat terecht in een beleidsdocument voor duurzame energie?
De inspanningen van academici en milieuverenigingen mochten niet baten. Hoe komt een destructieve praktijk voor milieu en klimaat terecht in een beleidsdocument voor duurzame energie?
Nochtans was er ook in het Europees Parlement weerstand tegen de belangrijke rol van biomassa in RED II. ‘Er was jammer genoeg geen meerderheid voor het sterk terugdringen van het stoken van volledige bomen in energiecentrales.’ Vertelt Europarlementslid Bas Eickhout. Volgens hem waren het bewogen onderhandelingen:
‘Bosrijke landen zoals Zweden en Finland zijn doodsbang dat de EU aan bosbeleid gaat doen, wat een bevoegdheid is van de lidstaten. Ze vrezen dat het verbieden van houtkap voor biomassa de deur gaat openzetten voor meer Europese inmenging in het bosbeleid.
En de verdeling in het Europees parlement is nu eenmaal van die aard dat als je milieubeleid wil aanscherpen, Scandinavische landen de facto over een veto beschikken. ‘De Zuiderse lidstaten zijn sowieso moeilijk te overtuigen op dat vlak. Dus moet je alle Scandinavische landen mee aan boord krijgen om een meerderheid te vormen.’
Achter het njet van Zweden en Finland zit volgens Eickhout ook een zeer sterke lobby van de bosbouwindustrie. ‘Zij waren heel vocaal in hun weerstand tegen criteria voor biomassa’, gaat het Groenlinkse europarlementslid verder. Zijn fractie in het EP wou bekomen dat in RED II enkel nog biomassa van reststromen toegelaten werd: bijvoorbeeld houtresten van de meubelindustrie of snoeiafval. Daarvoor rijkte de lange arm van de bosbouwindustrie echter te ver.
De Nederlandse Europarlementariër Bas Eickhout juicht de rechtszaak toe: ‘Tegelijk is het wrang dat dit juridisch middel nodig is omdat de politiek gefaald heeft’
Wel was er een meerderheid voor een verbod op de bijstook in oude, inefficiënte kolencentrales die landen nu nog dankzij biomassa kunnen “vergroenen” en dus langer open kunnen houden. Biomassa mag alleen nog maar in nieuwe, moderne centrales. ‘Dat maakt biomassa minder aantrekkelijk, omdat er vooraf eerst toch een flinke investering moet worden gedaan’, zegt Eickhout. ‘Het is niet ideaal, maar de lobby was sterk. Dat is nu eenmaal hoe Europa werkt. Het blok heeft wel mooie waarden en hogere doelen, zeker op vlak van klimaatbeleid. Het politiek compromis zorgt er echter voor dat die doelen slechts een ideaal blijven.’
De Nederlander juicht de rechtszaak toe: ‘Tegelijk is het wrang dat dit juridisch middel nodig is omdat de politiek gefaald heeft.’
‘Wij, de eisers, willen aantonen dat het beleid van de EU er niet in slaagt om de principes van het Verdrag van de Werking van de EU (stichtend verdrag, nu onderdeel van het Verdrag van Lissabon, red.) na te leven. Daarin staat duidelijk dat milieubeleid moet gebaseerd zijn op wetenschap, klimaatverandering moet bestrijden, en het principe moet hanteren dat de vervuiler betaalt.’ Dat is het voornaamste juridisch argument volgens de website van de eisers.
Mary Booth vertelt dat de eisers de rechtszaak als enige mogelijke volgende stap zagen om de EU ervan te overtuigen om niet-duurzame biomassa te schrappen in RED II.
Energiebedrijf Nuon/Vattenfall is bezig met de bouw van een biomassa-warmtecentrale in Diemen . Deze warmtecentrale zal afhankelijk worden van houtpellets (geperste korrels) van gekapte bossen uit het buitenland. De ondertekenaars van een open brief aan de Provincie NH, (diverse milieuorganisaties, belangengroepen en professoren) hekelen het plan omdat biomassa uit buitenlandse houtkap een zeer milieu-onvriendelijke vorm van warmte is. Zij roepen de Provincie Noord-Holland op geen vergunning te verlenen voor dit plan. Het importeren en opstoken van biomassa heeft een hoge c02 uitstoot tot gevolg en draagt bovendien bij aan meer ontbossing en verlies van biodiversiteit in het buitenland.
Door de bouw van deze biomassawarmte-centrale denkt energiebedrijf Nuon grote delen van het jaar geen aardgas meer nodig te hebben voor de stadsverwarming die ze leveren aan Amsterdam en Almere. In een eerdere publicatie in het Parool laat NUON weten dat er onvoldoende Nederlands snoeiafval is om de centrale te voorzien van brandstof uit lokale bronnen. De centrale wordt dus afhankelijk van houtpellets (geperste houtkorrels) uit het buitenland. Naar verwachting zullen deze houtpellets afkomstig zijn uit Canada, Amerika en de Baltische staten.
Amerikaanse milieuorganisaties maken zich al langere tijd zorgen over het behouden van hun kwetsbare ecosystemen, (zoals wetlands en laaglandbossen) als de import uit Europa blijft groeien. Bovendien stoten houtpellets bij verbranding evenveel c02 uit als kolen. En voordat deze c02 is opgenomen door nieuw gegroeide bomen zijn we decennia verder. Wereldwijd is er een zeer schaarse voorraad biomassa beschikbaar om te verstoken voor warmte en elektriciteit. Dus zelfs als het gaat om duurzaam beheerde bossen (met FSC keurmerk) is deze vorm van brandstof een doodlopende weg.
Investeer in schone alternatieven en een duurzame economie Nuon geeft in een persbericht aan opzoek te zijn naar een aannemer voor de bouw van de centrale. Opmerkelijk, omdat de gemeentelijke warmte-plannen nog niet eens zijn geschreven. Ook in het voorlopige klimaatakkoord staan nog geen heldere afspraken over geïmporteerde biomassa uit het buitenland.
Met de haastige bouw van deze centrale (als tussenoplossing) lijkt NUON te suggereren dat andere – meer duurzame – aardgas-alternatieven en energiebesparing de komende tijd niet toereikend zullen zijn. Nuon positioneert zichzelf op de voorgrond van de Noord-Hollandse warmte-discussie en walst hiermee over andere initiatieven en zienswijzen heen. En dat zonder eerst de gemeentelijke warmte-plannen af te wachten of rekening te houden met uitkomsten van onderhandelingen aan de tafels voor het klimaatakkoord. Uiteraard staan wij achter de doelstelling om zo snel mogelijk over te stappen op alternatieven voor Gronings aardgas, het is echter veel milieuvriendelijker om in te zetten op technieken zoals warmtepompen, WKO, geothermie, groene waterstof en het toepassen van betere woningisolatie. Energiebesparing eerst Het is nooit onderzocht of deze warmtecentrale niet achterwege kan blijven als er een structurele oplossing komt voor de vele slecht geïsoleerde woningen die straks zullen worden aangesloten op het warmtenet van Nuon. Het is absurd en moreel verwerpelijk om buitenlandse bossen te verstoken voor stadswarmte zolang er voor de beoogde woningen nog steeds geen serieuze plannen liggen voor isolatie en energiebesparing. Het aanpakken van ongezonde, tochtige woningen en energiearmoede heeft meer urgentie dan het commerciële belang van (warmtemonopolist) Nuon om zoveel mogelijk warmte te verkopen.
Vorige maand heeft Nuon de omgevingsvergunning aangevraagd bij het omgevingsloket Noordzeekanaalgebied van de Provincie Noord-Holland. Wij roepen de Provincie op om geen vergunning te verlenen voor de bouw van een biomassa-centrale die afhankelijk is van houtkap uit het buitenland. Deze biomassa-industrie heeft een verwoestend effect op het milieu, het klimaat en de wereldwijde bossen op de langere termijn. Het importeren en verbranden van houtpellets past volgens de ondertekenaars van deze oproep niet thuis in het rijtje duurzame en sociale alternatieven voor Gronings aardgas. Nederland is een land van innovatie dat veel betere oplossingen kan bedenken voor de warmtevoorziening dan het verbranden van bossen.
Ondertekend door,
em. prof. dr. Martijn B. Katan – Vrije Universiteit prof. dr. Louise E.M. Vet – Director Netherlands Institute of Ecology em. prof. dr. Rudy Rabbinge – Wageningen Universiteit en Research Maarten Visschers – Gelderse Natuur en Milieufederatie
Rita Frost – Dogwood Alliance (Verenigde Staten) Mary S. Booth – Partnership for Policy Integrity (Verenigde Staten) Linde Zuidema – Forest and European Union Resource Network Andreas Peterson – Forests of the World (Denemarken) Katja Garson – Fern (Europa) Melissa Brice – 350.org (Verenigde Staten) Debbie Hammel – Natural Resources Defense Council
Bas Eickhout – Member of the European Parliament for GroenLinks and Greens/EFA. Partij voor de Dieren Amsterdam – Johnas van Lammeren, Anke Bakker, Jennifer Bloemberg-Issa
Mischa Meerburg – Amsterdam Fossielvrij Evert Hassink – Milieudefensie (Nederland) Peer de Rijk, directeur – World Information Service on Energy, WISE Evert Kuiken – Duurzaam Dorp Diemen Gijs Manintveld – Vereniging Betaalbare Warmte voor de Sniep (Diemen)
— Steunt u deze oproep? Neem dan contact op met mischa[at]amsterdamfossielvrij.nl om op de lijst met ondertekenaars de komen.
U leest veel over hoeveel subsidiegeld er verbrand word…. dit terwijl er ten opzichte van Gas-stook geen milieuwinst is, maar milieuverlies!
De subsidie wordt gebruikt om op papier een klimaat doel te halen… >> CO2 uitgestoten door een biomassa installatie is namelijk CO2 neutraal volgens de EU.
ja… over 50 jaar, als die bomen zijn hersteld zijn we waar we nu zijn… tot die tijd is er een grote klimaatschade….. EXTRA CO2 uitstoot!!
Het lezen van de opinies…. Het lezen van de onderzoeken… is 1 ding….
Download onderstaand spreadsheet en kijk wat er in Nederland gebeurt met uw geld…
Nederland is koploper in ontbossen. Ons land slaagt erin om vier keer zo snel te ontbossen als het Amazone gebied. Veel mensen zien dit met lede ogen aan. De meesten treuren en zijn boos, een klein deel stort zich op acties tegen de gemeente, provincie, de staat, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten of andere boosdoeners. Als je mee wilt doen dan heb je allerlei mogelijkheden van bomenkapmelding tot het kopen van biomassavrije energie, en mocht je er nog een weten dan horen we deze graag van je.
Biomassa in het kort
Voordat we ons storten op de actie mogelijkheden tegen de kap, eerst even het biomassa sprookje.
Het verbranden van hout is volgens afspraak tussen de regeringen CO2-neutraal. Dat is zoiets als ervoor kiezen voortaan de zaterdag een werkdag te noemen en maandag wordt dan weekend. Niet alleen daarom is het bijzonder interessant om bomen te kappen, maar ook vanwege de forse subsidie die hierop zit (voor de komende jaren 11 miljard euro)
Je zou verwachten dat om de CO2 uitstoot te verminderen juist geen hout verbrand zou worden, immers bij de verbranding komt weer CO2 vrij. Landen hebben echter wereldwijd afgesproken dat CO2 die bij houtverbranding (van biomassa) vrijkomt niet meetelt als CO2. Verbranding van hout is zogenaamd CO2 neutraal. Deze onbegrijpelijke redenering wordt nog zotter als je je realiseert dat bomen erg langzaam groeien, terwijl centrales heel snel veel hout verbranden. Ondanks de kap-inspanningen van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten heeft Nederland niet voldoende, daarom worden hiervoor bomen gekapt in de VS en ingevoerd in ons land.
De European Academies Science Advisory Council (EASAC) stelt dat het opwekken van energie met biomassa meer CO2-uitstoot oplevert dan kolen en gas. “Biomassa is een heel slechte energiebron”, zegt hoogleraar Louise Vet, die in de milieugroep van EASAC zit. Vet legt in het radioprogramma Vroege Vogels van 3 november uit wat er mis is aan biomassa. Ze vertelt dat je door veel biomassa te verbranden erg veel CO2 produceert. En dat we het nog erger maken, want dit hout moeten we verslepen over de hele wereld. We oogsten de bomen, we drogen ze (wat eveneens weer veel energie kost), we maken er pallets van, verschepen het, dan worden de blokjes vermalen en in de grote centrales verbrand.
Nadat dus in een klap zeer veel CO2 uit de schoorsteen is gekomen van de centrales, duurt het voor de nieuwe aanplant 30 tot 50 jaar om dezelfde hoeveelheid CO2 weer op te nemen. (Red. terwijl de politiek suggereert dat de nieuwe bomen deze CO2 direct opnemen.)
1.Maak melding van bomenkap
Laten we beginnen met de mogelijkheid, waarbij je vastlegt wat je aan kap ontdekt.
Op het landelijke meldpunt bomenkap kan je dan terecht om een bericht met foto of video achter te laten voor publicatie op de website van een bomenkapplaats die je hebt ontdekt. Om een idee te geven van de kaalslag sommen we de namen op waar alleen in de maand januari 2020 de kettingzaag overuren maakte.
Januari heeft dertig meldingen van kapplaatsen. Het komt erop neer dat iedere dag in die maand kapdag is. Kijk zelf maar.
biomassacentrale (foto 123rf)
2.Teken de petitie
Zoals met zoveel activiteiten waarbij de burger niet genoeg gehoord wordt, is de petitie een populair middel.
Teken de petitie: “Stop grootschalige bomenkap; een ander en duurzamer natuurbeleid!” Vandaag zijn al bijna 28.000 handtekeningen onder deze petitie gezet.
3.Bezwaarschrift tegen de bomenkap
Ook het bezwaarschrift doet het natuurlijk goed. Lees even goed waarop je moet letten!
De bomenstichting Achterhoek heeft een pagina gewijd aan een instructie voor het bezwaar maken tegen een voorgenomen bomenkap met allerlei doorverwijsadressen. Dit kan je terugvinden op deze pagina.
4.Word lid van een actiegroep en/of steun hen financieel
Het kan helemaal geen kwaad je aan te sluiten bij een groepje gelijkgestemden. Bijvoorbeeld…
Bomenstichting Achterhoek
Stichting Bossche Milieugroep
Stop bomenkap Noordhollands Duinreservaat
Stichting De Woudreus
GROEN!natuurlijk
Bomenclub Nederland
Stichting tot Behoud van het Schoorlse-en Noord-Kennemerduinengebied
Stichting Levensbomenbosch
Bomenridders Leeuwarden
Bomenstichting Den Haag
Natuur- en milieuvereniging Het Groene Hart Brabant
Stichting Ekos (v/h Ecologische Beweging)
Bomenridders Rotterdam
Dorpsraden van Helenaveen, Griendtsveen en Liessel
Stichting Groen in Amersfoort
Werkgroep Licht op Groen Oude IJsselstreek
Partij voor de Bomen op Texel
Behoud Bomen Arnhem
Comité Matiging Kapbeleid Slangenburg
Bomenridders Groningen
Stichting NatuurvanvroegerNU
Landelijk Meldpunt Bomenkap
Stichting Natuurlijk Achterhoek
Stichting Vrienden van het Beusebos
Stichting Boom en Bosch / ‘s Hertogenbosch
Stichting Behoud Natuurlijk Helenaveen
Stichting Natuur en Milieu Haaksbergen
Werkgroep Kappen Nou Oude IJsselstreek
Stichting SparrenRijk
Stichting Boombehoud Vlaardingen
5.Maak bezwaar tegen biomassa centrales
Een groot deel van de houtkap komt als biomassa terecht in de centrales. Vandaar dat het geen gekke gedachte is als de burger zijn bezwaren tegen de ontbossing richt als bezwaar tegen een biomassa centrale bij hem of haar in de buurt. FAB, dat is de landelijke federatie tegen biomassacentrales, houdt nauwkeurig bij waar deze centrales staan of op welke plek deze gepland zijn. Op deze kaart kan je kijken waar een van de 160 bestaande/geplande biomassa centrales staan of dreigen te verrijzen.
Het is misschien handig om daarvoor de aanwijzingen te volgen.
De FAB bestaat uit verschillende organisaties uit Nederland. Zij zijn zowel voor de bescherming van bestaande bomen en bossen als voor de uitbreiding hiervan binnen en buiten Europa. De federatie werkt samen met meerdere internationale organisaties om het kappen en verbranden van bomen voor het opwekken van energie tegen te gaan door middel van acties en campagnes, informatievoorziening en distributie- en lobbyactiviteiten.
Indien je onder punt 4. hiervoor nog geen interessante organisatie gevonden hebt om je bij aan te sluiten, dan vind je hier een nog uitgebreidere lijst.
6.Stap over op biomassavrije energieleverancier
De federatie tegen biomassacentrales is een ‘overstapcampagne Biomassavrije Energieleverancier’ gestart. Als niemand biomassastroom afneemt, dan droogt de behoefte aan biomassa op. Ze hebben onderzoek gedaan en een aantal energieleveranciers gevonden die groene stroom zonder biomassa verkopen. Dat zijn deze vier bedrijven: * Easy Energy *Energie van Ons *Pure Energie *Vrijopnaam
Biomassacentrales stoten meer CO2 uit dan kolencentrales, blijkt uit onderzoek van adviesbureau DNV GL in opdracht van ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Als grote kolencentrales tot biomassacentrales worden omgebouwd, leidt dat tot 5 procent meer uitstoot. Volgens de onderzoekers is het verschil klein vanwege de strenge uitstootnormen waaraan de installaties moeten voldoen.
Maar het opwekken van elektriciteit in een kleine biomassacentrale veroorzaakt tot 20 procent meer uitstoot van CO2, fijnstof en stikstof dan een centrale die volledig op steenkool draait. Dat komt door het lagere rendement en de minder strenge uitstootnormen die voor kleine installaties gelden.
Vergeleken met een aardgascentrale levert het opwekken van warmte in een biomassacentrale twee keer zoveel stikstof op.
Klimaatdoelstellingen
Om de doelstellingen in het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 te halen, is afgesproken dat alle kolencentrales in 2030 dicht moeten zijn. Bovendien bepaalde het kabinet dat de gaskraan in Groningen al in 2022 dicht gaat.
Daarop zijn miljarden subsidie gestoken in het ombouwen tot biomassacentrales, waardoor de centrales op hout kunnen draaien. Hout wordt door de Europese Unie gezien als klimaatneutrale energiebron, omdat de CO2 die vrijkomt door nieuw aangeplante bomen kan worden opgenomen.
Wat is biomassa?
Alles wat plantaardig is, wat groeit en bloeit, kan meetellen als biomassa. Want bomen en planten nemen CO2 op om te groeien. Naast (restproducten van) planten en bomen, gaat het ook om gft-afval, plantaardige olie, dierlijke vetten of mest. Je kunt er autobrandstof en elektriciteit mee maken, waardoor minder fossiele brandstoffen nodig zijn. Biomassa raakt bovendien niet op.
Uit cijfers die de NOS heeft opgevraagd, bleek in april dat er in Nederland steeds meer biomassacentrales bijkomen. Toen waren het er 42. De bouw van nog eens 20 centrales was gepland.
Maar er is steeds meer kritiek op de biomassacentrales. In april noemde RIVM-onderzoeker Guus Velders de zorgen van omwonenden over de luchtkwaliteit rond de centrales begrijpelijk en terecht. Er waren bovendien vragen over de klimaatwinst die de centrales zouden opleveren ten opzichte van de kolencentrales.
Begin deze maand oordeelde de Europese koepel van wetenschappers (EASAC) dat de miljardensubsidies voor de centrales weggegooid geld zijn, omdat de centrales weinig energie leveren waardoor er uiteindelijk meer CO2 vrijkomt dan bij centrales die op kolen en gas draaien.
Oerbos gekapt, diversiteit aangetast
Naast de gevolgen voor de luchtkwaliteit staat ook de herkomst van de biomassa ter discussie. Omdat Nederland niet genoeg biomassa heeft, wordt het uit het buitenland gehaald. Ook daar zwelt de kritiek aan.
Vorige week protesteerden natuurbeschermingsorganisaties in het zuiden van de Verenigde Staten tegen het subsidiëren van biomassacentrales door Nederland. Volgens de organisaties zorgen de Nederlandse subsidies ervoor dat Amerikaans oerbos wordt gekapt en de diversiteit wordt aangetast. Het nieuw aangeplante bos zou bovendien veel minder CO2 opnemen dan het oerbos.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Sociaal-Economische Raad hebben een omvangrijk onderzoek opgezet naar de beschikbaarheid en toepassingsmogelijkheden van biomassa in Nederland.
De Nederlandse GGD’s vragen aandacht voor de gezondheidseffecten van het klimaatbeleid. In een brief aan minister Wiebes (Klimaat, VVD) schrijven ze dat er vooral risico’s bestaan bij de bouw van windmolens en biomassacentrales en bij de verduurzaming van huizen.
Tien regionale GGD’s reageerden per brief op het klimaatplan, waarin de hoofdlijnen van de duurzaamheidsplannen tot en met 2030 staan beschreven. Nederland wil fors inzetten op het opwekken van duurzame energie, via windmolens, zonnepanelen en biomassa.
De GGD’s stellen dat er meer aandacht moet komen voor de effecten van deze vormen van energie op de gezondheid van mensen. ,,We weten uit onderzoek bijvoorbeeld dat omwonenden van windmolenparken geluidshinder ervaren’’, zegt Arthur van Iersel, senior adviseur bij de overkoepelende GGD. ,,Daar moet het rijk rekening mee houden.’’ Volgens Van Iersel is het echter ‘niet altijd de eerste natuur’ van de overheid om het effect op de gezondheid mee te wegen in het beleid.
Misschien nog wel zorgelijker is de situatie rond biomassa. Daarmee heeft Nederland grootse plannen. Binnen een paar jaar komen er liefst 628 biomassa-installaties, bleek onlangs uit een inventarisatie van deze site. Daarvoor heeft de overheid 11,4 miljard euro subsidie gereserveerd.
Hout verbranden
Begin deze maand zeiden Europese wetenschappers al dat biomassa, het verbranden van hout in centrales, helemaal niet duurzaam is. De GGD stelt nu dat het ook volstrekt onduidelijk is wat het met de luchtkwaliteit doet. ,,De ervaringen met grootschalige biomassa zijn beperkt. We weten niet precies hoe groot de uitstoot is en waar die neerslaat. Dat moet je van tevoren weten. Je kunt beter vooraf goed nadenken, dan achteraf spijt krijgen van de dingen die je hebt gedaan.’’
Dat geldt ook voor de verduurzaming van huizen. Als Nederland inderdaad overgaat tot het installeren van honderdduizenden warmtepompen, moeten we er volgens de GGD wel voor zorgen dat die dingen niet te veel herrie maken. Dat soort vereisten ontbreekt volgens Van Iersel nog.
In hun brief stellen de GGD’s overigens ook dat klimaatbeleid in het algemeen wél bijdraagt aan de gezondheid van mensen. Maatregelen om het verkeer schoner te maken worden bijvoorbeeld hartstochtelijk toegejuicht.
Ondertussen brokkelt het imago van biomassa als bron van duurzame energie langzaam af. Werden er eerst al vraagtekens gezet bij de duurzaamheid van het opstoken van hout, nu blijkt ook het effect op de luchtkwaliteit volstrekt onduidelijk.
Ook onder burgers neemt de angst voor de gevolgen langzaam maar zeker toe. Op tal van plekken waar een grote centrale gebouwd gaat worden, verenigen omwonenden zich om een vuist te maken tegen de plannen. Protesten zijn er onder meer in Amsterdam, Arnhem, Cuijk, Diemen en Nijmegen. Er is zelfs al een landelijk actiecomité, de Nederlandse Federatie Tegen Biomassacentrales.
In 2016 klaagden inwoners van Zwolle, die toen al een biomassacentrale in hun wijk hadden, over de effecten. Er zouden bijna dagelijks grote rookwolken en fijnstof vrijkomen. ,,Ik heb gigantische hoofdpijn, heb het benauwd en ben kortademig’’, stelde een bewoonster tegenover De Stentor.
Zorgen over biomassa zijn niet uit de lucht gegrepen, stelt de GGD desgevraagd. Eerder pleitte het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) ook voor meer onderzoek. ,,Bij kolen en gas kennen we het effect. Dat weten we bij biomassa nog niet. We hebben niet veel ervaring met grote centrales’’, zegt Van Iersel.
Broeikasbom
Het belangrijkste is dat je vragen stelt en daar antwoorden op verzint – Arthur van Iersel, GGD
Dat er uitstoot is, staat vast. Europese wetenschappers, verenigd in de EASAC, stelden eerder deze maand zelfs dat er komende jaren een enorme ‘broeikasbom’ ontploft als we massaal hout gaan verstoken. Bij de verbranding zouden zelfs meer broeikasgassen vrijkomen dan bij steenkool, omdat hout geen efficiënte brandstof is.
Waar die uitstoot precies effect heeft, is een vraag waar we het antwoord nog niet op weten, stelt Van Iersel. Zijn het vooral omwonenden die er last van hebben, of beïnvloedt een biomassacentrale de luchtkwaliteit in een groter gebied? ,,Kijk maar naar stikstof’’, zegt de senior adviseur. ,,Ook daar blijkt uit onderzoek dat dat niet allemaal in de buurt neerdaalt, maar dat ook een deel in het buitenland terechtkomt.’’
De GGD is niet per se voor of tegen biomassa of andere methoden van energieopwekking. ,,Maar we moeten wel weten wat precies de effecten op de gezondheid zijn. Stel dat biomassacentrales echt heel schadelijk zijn, dan heb je twee opties. Of je moet ze niet bouwen, of je neemt maatregelen om de schadelijke effecten te beperken. Het belangrijkste is dat je vragen stelt en daar antwoorden op verzint.’’
Voorlopig lijkt het kabinet niet van zins die vragen rond het opwekken van biomassa te willen stellen. Staatssecretaris Wiebes liet begin deze maand weten het beleid – waarin 11,4 miljard is vrijgemaakt voor het subsidiëren van nieuwe centrales – niet bij te stellen. ,,Er zijn allemaal wetenschappers die allemaal dingen beweren’’, zei hij in reactie op het EASAC-rapport. ,,Dat is uiterst waardevol, maar uiteindelijk moeten we in Europees verband zien of dat iets betekent.’’
Ook in de Tweede Kamer bestaat nog steeds voldoende steun voor biomassa. Alleen enkele oppositiepartijen willen er vanaf. Nederland heeft de biomassacentrales hard nodig om de duurzame doelen te halen, stelt het kabinet. Officieel geldt energie uit houtstook nog steeds als duurzame energie.
Tien GGD’s pleitten er in een brief voor om in elk geval meer aandacht te schenken aan de mogelijke gezondheidseffecten. Het betreft de regionale afdelingen in Brabant, Gelderland, Zuid-Holland, Utrecht, Zeeland en IJsselland. Ze reageerden op een internetconsultatie van de Rijksoverheid, waarin burgers en organisaties hun visie mochten geven op de klimaatplannen van het kabinet.
De gezondheidsdiensten roepen minister Wiebes op om de ministeries van Volksgezondheid en Infrastructuur en Waterstaat nauw te betrekken bij de ontwikkeling van zijn plannen. Op lokaal niveau kan de GGD zelf een belangrijke rol spelen in het belichten van gezondheidsaspecten bij klimaatmaatregelen, stellen ze in hun brief.
Hoogleraar kraakt klimaatbeleid: ‘Stoppen met gas zorgt juist voor méér CO2′
INTERVIEWHet besluit om alle huizen van het gas af te halen is een grote fout van het kabinet, stelt hoogleraar energiesystemen David Smeulders. ,,De komende tien jaar zal het alleen maar leiden tot méér CO2-uitstoot. Aardgas is juist deel van de klimaatoplossing.’’
Over tien jaar moet één op de vijf huizen in Nederland van het gas af zijn. Dat klinkt nog ver weg, maar gemeenten zijn er nu al mee aan de slag. Uiterlijk volgend jaar moeten zij per wijk een plan klaar hebben waarin staat wanneer de aardgaskraan dicht gaat en welke verwarmingsbron voor onze cv-ketels in de plaats komt. ,,Het begint nu door te dringen wat voor enorme operatie dat is’’, zegt David Smeulders, hoogleraar energiesystemen aan de TU Eindhoven.
Het hele gebeuren is volgens hem zinloos. ,,Het levert niks op, behalve sympathie voor Groningen en een hogere energierekening voor huishoudens. Uit mijn doorrekeningen blijkt dat de CO2-uitstoot tot 2030 juist toeneemt als huizen van het aardgas af gaan. Want wat komt ervoor in de plaats? Voorlopig vooral warmtepompen, die draaien op elektriciteit. Omdat er nog volstrekt onvoldoende zonne- en windenergie is, zal die stroom komende jaren vooral uit de energiecentrales komen. Die draaien op kolen, gas of biomassa waarvan je moet vaststellen dat een deel daarvan absoluut niet duurzaam is. Dus wat win je er dan per saldo mee?’’
Geen slechte brandstof
In onze buurlanden wordt met verbijstering naar de Nederlandse van-het-gas-af-operatie gekeken, zegt Smeulders. ,,Gas is helemaal geen slechte brandstof, cv-ketels zijn bovendien uiterst efficiënt. Duitsland en België, waar veel huizen worden verwarmd met olie of hout, zijn daarom juist bezig huizen aan te sluiten op aardgasleidingen. Daar zie je nu borden langs de weg staan die trots aankondigen: aardgas komt eraan!’’
De aardbevingen in Groningen hebben Nederland in een kramp doen schieten, denkt de energiehoogleraar. ,,Op de een of andere manier is gas vies geworden. Het is echt ideologisch, dat we er nu vanaf willen.”
Smeulders wijst naar de onderhandelingen over het klimaatakkoord. ,,Ik heb een paar keer aan tafel gezeten. Er werd niet gediscussieerd over de vraag of gas nog een optie was. Er werd gezegd: zo gaan we het doen. Dan haak je als wetenschapper natuurlijk af. Complete woonwijken worden nu opgezadeld met een gigantisch dure operatie, terwijl de klimaatwinst die we boeken zeer beperkt is.”
Vast blijven houden aan gas klinkt als vasthouden aan het verleden. We moeten toch snel aan de slag om de opwarming van de aarde te stoppen?
,,Natuurlijk. Maar als je dat doet met oplossingen die alleen op papier duurzaam zijn, dan blijft de zeespiegel gewoon doorstijgen. We zouden maatregelen moeten nemen die zowel op papier als in de werkelijkheid klimaatwinst opleveren.”
Een van de pijlers onder het klimaatakkoord is biomassa. Is dat ook zo’n papieren tijger?
,,Daar ben ik van overtuigd. We kappen bos in het buitenland, vervoeren dat per schip naar de haven in Rotterdam en verbranden het hier. Terwijl we die bossen keihard nodig hebben om CO2 op te nemen. Bomen zijn onze vrienden, geen brandhout. We hebben juist meer bomen nodig!”
Er zijn meer soorten biomassa dan alleen buitenlandse bomen.
,,Natuurlijk. Maïs, bio-olie, bermgras, je hebt groen gas van mest. Dat is allemaal heel nuttig op kleine schaal. Ik heb het over de kolencentrales die we volgooien met houtpellets uit Noord-Amerika en de Baltische staten. Dat is op wereldniveau heel slecht voor het milieu. En als Nederland doen we er gewoon aan mee.”
Maar we zullen toch toe moeten naar een toekomst zonder fossiele brandstoffen?
,,Dat moet ook. Maar laten we dan werken aan slimme oplossingen in plaats van het maken van dit soort rare bokkensprongen.’’
,,Als je nou eens de helft van de 11 miljard subsidie voor biomassa zou uittrekken voor het isoleren van alle huizen in Nederland. Van isoleren krijg je nooit spijt. Die oplossing is veel goedkoper en aantoonbaar duurzaam; na isolatie hoeven we veel minder gas te stoken. Daarna kun je denken aan warmtepompen. Bij voorkeur pompen die warmte uit oppervlaktewater halen, bijvoorbeeld uit grachten. Die maken geen lawaai en zijn veel efficiënter dan pompen die warmte halen uit de buitenlucht. Laat de gaskraan zitten in de meterkast: dan kunnen we die in de toekomst eventueel opendraaien als we genoeg groene waterstof hebben.’’
Waterstof kan worden gemaakt van zonne- en windenergie. Als restproduct komt bij verbranding geen CO2 vrij, maar zuiver water. Omdat je waterstof kunt opslaan voor momenten waarop de zon niet schijnt en het niet waait, wordt het wel gezien als de ontbrekende schakel voor de overgang naar duurzame energie.
Aan de TU Eindhoven wordt onder leiding van Smeulders onderzoek gedaan naar een optie die volgens hem nóg meer kansen biedt: het omzetten van groene stroom in groen aardgas. In dat chemische proces is waterstof slechts een tussenstap.
,,Het grote voordeel: dit synthetische gas heeft dezelfde samenstelling als natuurlijk aardgas. Dus kunnen we het opslaan en transporteren in ons bestaande gasnet. Met waterstof is dat lastiger: dat is een piepklein molecuul dat overal doorheen glipt.’’
Wat is de potentie hiervan?
,,Ik denk dat dit dé oplossing is voor onze elektriciteitsvoorziening. Hiermee kunnen we een aardgasbatterij creëren, een stroombuffer. Als we een overschot hebben aan zon of wind, zetten we dat om in gas. Dat slaan we op en zetten we weer om in stroom in windstille periodes. Als gasnatie hoeven we hier bijna geen investeringen voor te doen; al onze elektriciteitscentrales zijn al aangesloten op het elektriciteits- én het gasnet. We hoeven naast de centrales alleen een zwembad aan brandstofcellen te bouwen en een vat CO2 dat mee-ademt. De Gasunie sponsort ons onderzoek, eind dit jaar moet een eerste proefopstelling draaien.’’
Aan welke spannende nieuwe klimaatoplossingen werken uw onderzoekers nog meer?
,,We ontwikkelen een warmtebatterij voor huishoudens. Samen met TNO onderzoeken we materialen zoals een simpel zout waarin je heel efficiënt warmte kunt opslaan. Vergelijk het met een heatpack, dat door sporters wordt gebruikt om lichaamsdelen op te warmen. In zo’n batterij slaan huishoudens in de toekomst overtollige warmte van bijvoorbeeld hun zonnecollectoren in op. Ze neemt veel minder plaats in dan een boiler: in een warmtebatterij formaat wasmachine kan een gezin genoeg warmte opslaan om een maand mee te douchen en verwarmen.’’
Maakt u zich zorgen over klimaatverandering?
,,Nee, ik raak erdoor gemotiveerd. Ik ben ervan overtuigd dat we het probleem aankunnen. Maar dan moeten we ons nu wel richten op de oplossingen die de meeste CO2-winst opleveren. In Nederland staan moderne kolencentrales, die pas tien jaar oud zijn. Daar kunnen we de CO2-uitstoot zo van afvangen, die techniek is beschikbaar. Ik ben daar een groot voorstander van. Hier is het helaas taboe, maar in Noorwegen gebeurt dat gewoon. Of je kunt de kolencentrales laten overschakelen op gas. Is ook zo gepiept, en je hebt directe milieuwinst.’’
Waar moet al dat gas vandaan komen, als we stoppen met de winning in Groningen? Uit Rusland?
,,Ik zou beginnen met onze gasvelden in de Noordzee. Daar kunnen we nog dertig, veertig jaar mee vooruit. En we zouden de EEG weer moeten invoeren: een Europese Energie Gemeenschap. De overgang naar duurzame energie is bij uitstek iets dat we Europees moeten regelen. De miljardensubsidies die Nederland nu uitgeeft aan biomassa kunnen veel beter worden gebruikt om oude kolencentrales in Polen te sluiten. Die zijn véél vervuilender dan de onze.’’
U bent lokaal actief voor GroenLinks, maar die partij ziet bijvoorbeeld niks in CO2-afvang en opslag. Heeft u nooit behoefte om het in de politiek hogerop te zoeken? Als wetenschapper staat u wat betreft het klimaatbeleid toch aan de zijlijn.
,,Ik doe mijn best om hier en daar wat bij te sturen, maar politiek en wetenschap zijn toch echt twee verschillende takken van sport.’’
Nederland moet geen biomassacentrales meer bouwen, omdat onvoldoende brandstof beschikbaar is. Dat concludeert Milieudefensie uit het rapport ‘Reststromen uit Bossen’ dat is opgesteld door onderzoeksbureau Biomass Research.
Het aanbod van geschikt resthout groeit niet mee met de vraag. In de zeven onderzochte Noord-Europese landen is in 2020 ongeveer 60 miljoen ton beschikbaar. In 2030 wordt dat hooguit iets meer: 62 miljoen ton. Nederlandse energiecentrales verbranden houtige biomassa. In aanmerking komt hout dat nergens anders voor gebruikt kan worden, zoals takken uit bossen en plantsoenen, sloophout en afvalhout uit de houtverwerkende industrie. Bij groeiende vraag naar biomassa bestaat het risico dat de centrales waardevol hout verbranden – dat werkt ontbossing in de hand. Milieudefensie vreest dat bomen ervoor worden gekapt.
Hout importeren om in Nederlandse energiecentrales te verbranden is een slecht idee, stelt Milieudefensie. Nu al importeert Nederland een kwart van het hout dat biomassacentrales verstoken uit andere landen. De onderzochte landen – Duitsland, Zweden, Finland en de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen – hebben de komende jaren hun hout nodig om de eigen energiebehoefte te verduurzamen.
Jorien de Lege, campagneleider Energie bij Milieudefensie: “Bomen zijn te waardevol om zomaar op te stoken. Houtmisbruik ligt op de loer als we de wildgroei aan biomassacentrales niet stoppen.”
Forse groei biomassaverbranding
Biomassaverbranding maakt een stormachtige groei door. Het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht dat het gebruik van biomassa in 2030 met 30 procent is gegroeid. De overheid stelt de komende acht jaar 3,5 miljard euro subsidie beschikbaar voor energiebedrijven die biomassa (bij)stoken. De regering beschouwt energie uit biomassa als duurzaam, omdat biomassa een hernieuwbare bron is.
Jorien de Lege: “Aan de massale verbranding van hout zit een naar luchtje. Biomassa is alleen acceptabel als geen twijfel is over de duurzame herkomst en er geen andere opties zijn.” Tijdens Operatie Klimaat gaan Milieudefensie vrijwilligers tijdens huis-aan-huis bezoeken vragen welke klimaatoplossingen Nederlanders zien en wat zij vinden van biomassacentrales.
