Stop onmiddelijk met houtstook. De voorstanders zien over het hoofd dat het dertig tot vijftig jaar duurt voordat bos hergroeid is, schrijft Matthé van Hout, gepensioneerd medewerker bosbouw bij Landbouw, Natuur en Visserij.
Alweer is de discussie over energie-opwekking door het verbranden van hout opgelaaid. De reden is dat de Ser de regering begin deze zomer geadviseerd heeft te stoppen met het subsidiëren van houtstook. Alle bedrijven die belang hebben bij de instandhouding van houtstook komen nu in het geweer. Veel halve en hele waarheden worden geponeerd. Dat houtstook aanzienlijk meer CO2 aan de atmosfeer toevoegt dan gas, wordt verzwegen.
Als gas wordt vervangen door hout komt er per opgewekte warmte-eenheid bijna twee keer zoveel CO2 in de atmosfeer. Hierover zijn de voor- en tegenstanders van houtstook het eens. Maar de voorstanders betogen dat deze uitstoot binnen de kortste keren is gecompenseerd, doordat CO2 weer is vastgelegd door hergroei van bos. De termijn waarop dit gebeurt, noemen die voorstanders niet. Dat is voor populieren minimaal dertig jaar en voor eiken rond de tachtig jaar.
Zo zit er door houtstook minimaal dertig jaar lang meer CO2 in de atmosfeer dan bij gas. Men noemt dit de CO2-schuld. Pas na dertig jaar wordt die afbetaald. Dat is te laat. De komende tien tot vijftien jaar worden cruciaal voor het terugdringen van het CO2-gehalte. Als dit juist zou toenemen, dreigen grote gevolgen.
Permafrost zal sneller smelten
Zo zal de temperatuur sneller stijgen, met als gevolg dat de permafrost in Siberië en Noord-Canada sneller smelt. Daardoor komt ook extra CO2 vrij, door oxydatie van plantenresten die al duizenden jaren in de vrieskist zaten. Het ijs van de noordelijke IJszee smelt sneller. Hierdoor neemt de terugkaatsing van de zonnestralen af, absorbeert het zeewater de zonne-energie en neemt de opwarming van het zeewater en het smeltproces hand over hand toe.
Daarnaast speelt mee dat de oceanen CO2 kunnen opnemen en voor honderden jaren kunnen vastleggen. Door de stijgende concentraties CO2 in de atmosfeer treedt er lichte verzuring op van de bovenste waterlagen en neemt het opnamevermogen af. Deze motor hapert nu al en zal bij toenemende CO2 in de atmosfeer mogelijk zelfs stilvallen.
Voorstanders van houtstook vinden dat meer CO2 van fossiele brandstof in de atmosfeer funest is. Dit is echter tijdelijk, totdat voldoende echte klimaatneutrale energie wordt opgewekt. Het vermogen van de oceanen en oerbossen om CO2 op te nemen is nog redelijk intact. Deze regulerende systemen maken geen onderscheid in de bron van de CO2. Wel moeten beide systemen intact blijven. Met houtstook komen ze onder druk te staan door tweemaal zo veel CO2-uitstoot dan gas.
Bosaanplant lost de CO2-schuld niet op
Voorstanders van houtstook bepleiten ook grootschalige bosaanplant om de vastlegging van CO2 te bevorderen. Een prima oplossing op een langere termijn dan twintig jaar. Maar het lost de CO2-schuld niet op. Voordat de CO2 van de afstervende oorspronkelijke vegetatie is vervangen door de vastgelegde CO2 van het bos, is zeker twintig jaar verstreken. Als dit nieuwe bos wordt gekapt en gebruikt voor brandstof, raken wij zeker een halve eeuw achterop.
Voorstanders van houtstook nemen de oerbossen in productie. Dit gebeurt al op grote schaal in de onmetelijke berkenbossen in de Baltische staten en het oerbos in Polen. Maar ook hier wordt de schuld gedurende de eerste dertig jaar verzwegen. Op het moment dat men oerbos in exploitatie neemt, maakt men 100 procent van de eeuwenlang vastgelegde CO2 vluchtig. Kunnen wij de Brazilianen recht in de ogen kijken met onze kritiek op hun exploitatie van de regenwouden?
De CO2-schuld door het kappen van bos en de terugloop van het regulerend vermogen van de oceanen zullen door houtstook worden versterkt. Een rampzalig toekomstbeeld tekent zich af.
Als de overheid het Ser-advies in de wind slaat, subsidieert zij deze ramp.
Dinsdag behandelt de Eerste Kamer de Kolenwet. [1] Daar staat in dat elektriciteitscentrales binnen vijf tot tien jaar geen kolen meer mogen stoken, vanwege de CO2. Energiebedrijf RWE gaat voor zijn centrales daarom over op biomassa. Ze gebruiken daarvoor geperste houtstaafjes, zogeheten pellets.
Tegenstanders zeggen dat die worden gemaakt van hele bomen. Omdat hout bij verbranding meer CO2 uitstoot dan kolen wordt het probleem dus erger. Nee, zeggen de voorstanders, pellets worden gemaakt van afval dat anders toch wordt verbrand, dus die CO2 telt niet. [2] Waar worden pellets van gemaakt?
Documentaires laten zien hoe in de VS reusachtige machines hele bossen rooien. Een stroom van trucks rijdt de stammen naar de pelletfabriek. [3](Voor bronnen en links zie mkatan.nl.) Maar misschien zijn die documentaires selectief en is het steeds hetzelfde bos. We moeten kwantitatieve gegevens hebben, van betrouwbare instanties. Die zijn er.
De grootste producent ter wereld, het Amerikaanse Enviva, rapporteert elk kwartaal waar hun pellets van gemaakt zijn. [4] Gemiddeld is dat vier vijfde bomen en één vijfde afval. [5] De helft van de bomen bestaat uit sparren en de rest uit hardhout, vooral eiken. [6]
Het RISI rapport voor de Amerikaanse hout- en papierindustrie [7] meldde vijf jaar geleden dat driekwart van de Amerikaanse pellets werd gemaakt van bomen. Dat klopt met de cijfers van Enviva. Voorstanders zeggen dat niemand pellets maakt uit hele bomen, want bomen brengen meer op als je er planken van zaagt. Maar door de miljardensubsidies voor biomassa is dat achterhaald. De marktprijs van vers gerooide bomen was destijds elf dollar per ton, maar pelletfabrikanten boden $26 tot $53 per ton. [8] De prijs werd opgedreven door de subsidies. [9]
Als energiebedrijven geen subsidie krijgen kunnen ze zelfs de kostprijs van pellets niet betalen, dus stopt de productie en blijven de bomen in het bos. Ook in Nederland gaat de import van pellets op en neer met de subsidies. Vandaar dat Nederland in 2018 geen pellets uit de VS importeerde, zoals Minister Wiebes onlangs in de Kamer verklaarde.[10] In 2018 zaten we net tussen twee subsidierondes in. Wat Wiebes niet vertelde is dat de import dankzij de nieuwe miljardensubsidies nu snel omhoog gaat. [11]
Voorstanders zeggen dat pellets gemaakt worden van afval. Uit de rapporten van pelletproducent Enviva blijkt echter dat er steeds minder afval in de pellets gaat en steeds meer bomen. In 2016 bestonden pellets voor 25% uit afval en nu voor 18%. Als er een tekort aan afval is wordt het nog onwaarschijnlijker dat onze centrales gaan draaien op houtafval. Inderdaad toont een rapport van de universiteit van Montana aan dat in de bosrijke Noordwestelijke staten van de V.S. nauwelijks houtafval overblijft. [12]
Het wordt allemaal gebruikt voor papier en karton, voor spaanplaat of als brandstof in de zagerijen. Mechanisatie en rationalisatie resulteren in steeds minder houtafval; in 1965 eindigde 14% van het gerooide bos als afval en vijftig jaar later nog maar 3%. Dat verklaart waarom Enviva steeds meer bomen in zijn pellets doet. Wel bieden de pelletfabrikanten de hoogste prijs voor wat er nog aan afval is, dus voor spaanplaat etc. worden nu nieuwe bomen gekapt. Zelfs het maken van biomassa uit afval leidt dus indirect tot rooien van meer bos.
Het hele idee dat moderne kolencentrales kunnen draaien op houtafval is trouwens onzin. In schors, bladeren en takken zit te veel as en vuil, dat de ovens verstopt; [13] schone boomstammen moeten ze hebben! Vandaar dat een Belgische pelletfabrikant in een hilarisch pr-filmpje benadrukte dat hun pellets vooral worden gemaakt van stamhout – uit Nederlandse bossen. [14]
Ook Amerikaanse pellets worden vooral gemaakt van boomstammen. Rapporten van de EU, [15] het Amerikaanse ministerie van Landbouw, [16] Yale University [17] en het Engelse Royal Institute for International Affairs [18] bevestigen dat. En pellets uit de Baltische staten, worden die wel gemaakt van houtafval? In Estland staat de tweede pelletfabrikant ter wereld, Graanul. Ook die verwerkt hele bomen.
De hoeveelheid afval die vrijkomt bij reguliere houtoogst is namelijk veel te weinig om de brandstofhonger van kolencentrales te stillen. Je hebt een bos nodig vijf keer zo groot als heel Estland om alleen al onze drie kolencentrales te stoken op het vrijkomende houtafval. [19]
Op satellietfoto’s nemen de bossen in Estland snel af, [21] ooggetuigen vertellen over gerooide oerbossen en onlangs schreven 35 bosbeschermingsorganisaties uit Estland en de VS een goed gedocumenteerde brief waarin ze Wiebes en de Tweede Kamer smeekten om dit te stoppen. [22]
De enige manier om genoeg pellets te produceren is massaal bomen kappen. Hoe kunnen producenten dan beweren dat hun pellets gemaakt zijn van afval? Dat werkt zo: als hout voor pellets veel opbrengt dankzij de subsidies zaagt de boseigenaar een bos om, haalt er een aantal rechte bomen uit voor zaaghout en noemt de rest ‘afval’. Daar worden pellets van gemaakt en die worden voor goed geld verkocht. Zonder de subsidies was dat bos blijven staan, want dankzij subsidies stijgt de vraag naar pellets sneller dan de vraag naar planken.
Een laatste argument voor de duurzaamheid van biomassa is dat het wordt gecertificeerd met strenge keurmerken. Maar ook dat klopt niet. Allereerst staat de officiële Nederlandse regeling toe dat biomassa wordt gemaakt van bomen. [23] Daarnaast is de certificering een jungle (de SER moet daar volgend jaar orde in brengen). Om intussen de aanvoer op gang te houden laat Nederland hout toe met minder duurzame keurmerken. [24]
Als het kolenverbod ertoe leidt dat kolen worden vervangen door biomassa zal het leiden tot meer in plaats van minder CO2 uitstoot en tot vernietiging van bossen. Daarom moet aan de kolenwet een verbod op houtstook worden gekoppeld. Dat betekent sloop van kolencentrales en hoge kosten. Ik wens de Eerste Kamer wijsheid toe.
[5] Afval wordt omschreven als “sawdust, shavings or residuals from wood manufacturing” of “mill and industry residues”. Verder kleine hoeveelheden (<1%) “Arboricultural sources” of “Landscaping and arboricultural activities”. Die heb ik bij het afval opgeteld.
[12] Erik Berg, Todd Morgan, Eric Simmons (2016). Timber Products Output (TPO) – Forest Inventory, Timber Harvest, Mill and Logging Residue – Essential Feedstock Information Needed to Characterize the NARA Supply Chain (University of Montana Bureau of Business and Economic Research). P. 21. www.bber.umt.edu/pubs/forest/biomass/NARATimberProdOutputfinal.pdf
[13] Brack, D. (2017). Woody Biomass for Power and Heat (London (UK): Chatham House – the Royal Institute for International Affairs). “various types of roundwood are generally the main source of feedstock for large industrial pellet facilities. Forest residues are often unsuitable for use because of their high ash, dirt and alkali salt content.” www.chathamhouse.org/publication/woody-biomass-power-and-heat-impacts-global-climate
[15] Strange Olesen, A., Bager, S.L., Kittler, B., Price, W., Aguilar, F., European Commission, Directorate-General for the Environment, COWI, and Pinchot Institute for Conservation (2016). Environmental implications of increased reliance of the EU on biomass from the South East US: final report. (Luxembourg: Publications Office). www.aebiom.org/wp-content/uploads/2016/08/DG-ENVI-study-imports-from-US-Final-report-July-2016.pdf
[16] Henry Spelter, Daniel Toth. North America’s Wood Pellet Sector. USDA 2009, p 7: ‘Future growth of pellet manufacturing will inevitably have to spread to alternative fibers, chiefly roundwood, as that resource is available in concentrated volume in compact areas.’ p 8: ‘Long-term growth of wood as fuel ultimately means the need to use roundwood’ www.fs.usda.gov/treesearch/pubs/35060
[18] Brack, D. (2017). Woody Biomass for Power and Heat (London (UK): Chatham House – the Royal Institute for International Affairs). “various types of roundwood are generally the main source of feedstock for large industrial pellet facilities. Forest residues are often unsuitable for use because of their high ash, dirt and alkali salt content.” www.chathamhouse.org/publication/woody-biomass-power-and-heat-impacts-global-climate
[19] Als drie Nederlandse kolencentrales overschakelen op biomassa hebben die tienmiljoen ton pellets per jaar nodig. RWE Eemshaven ca 5 Mton, Amer (Moerdijk) en Engie/Riverstone (Maasvlakte) elk ca 2.5 Mton. Wat Uniper op de Maasvlakte gaat doen met zijn kolencentrale is onzeker. Stel dat van een bos jaarlijks één op de dertig bomen wordt gekapt en dat daarbij 15% afval overblijft.
Berekening, “vijf keer zo groot als heel Estland”:
Wood pellets needed for RWE Eemshaven en Amer en Engie/Riverstone
10
Mton/yr
Forest area needed for RWE Eemshaven en Amer en Engie/Riverstone
1,094
km2
Forest area needed for RWE en Engie/Riverstone if
3.33 %
per y is harvested
32,831
km2
Forest area needed for RWE en Engie/Riverstone if
3.33 %
per y is harvested, only waste is used and 15% is waste:
218,872
km2
Area of Estonia
45,227
km2
Forest area needed to provide 10 Mt of pellets
5
x all of Estonia
Berekening, “vijf keer zo groot als heel Estland”:
Nederland is koploper in ontbossen. Ons land slaagt erin om vier keer zo snel te ontbossen als het Amazone gebied. Veel mensen zien dit met lede ogen aan. De meesten treuren en zijn boos, een klein deel stort zich op acties tegen de gemeente, provincie, de staat, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten of andere boosdoeners. Als je mee wilt doen dan heb je allerlei mogelijkheden van bomenkapmelding tot het kopen van biomassavrije energie, en mocht je er nog een weten dan horen we deze graag van je.
Biomassa in het kort
Voordat we ons storten op de actie mogelijkheden tegen de kap, eerst even het biomassa sprookje.
Het verbranden van hout is volgens afspraak tussen de regeringen CO2-neutraal. Dat is zoiets als ervoor kiezen voortaan de zaterdag een werkdag te noemen en maandag wordt dan weekend. Niet alleen daarom is het bijzonder interessant om bomen te kappen, maar ook vanwege de forse subsidie die hierop zit (voor de komende jaren 11 miljard euro)
Je zou verwachten dat om de CO2 uitstoot te verminderen juist geen hout verbrand zou worden, immers bij de verbranding komt weer CO2 vrij. Landen hebben echter wereldwijd afgesproken dat CO2 die bij houtverbranding (van biomassa) vrijkomt niet meetelt als CO2. Verbranding van hout is zogenaamd CO2 neutraal. Deze onbegrijpelijke redenering wordt nog zotter als je je realiseert dat bomen erg langzaam groeien, terwijl centrales heel snel veel hout verbranden. Ondanks de kap-inspanningen van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten heeft Nederland niet voldoende, daarom worden hiervoor bomen gekapt in de VS en ingevoerd in ons land.
De European Academies Science Advisory Council (EASAC) stelt dat het opwekken van energie met biomassa meer CO2-uitstoot oplevert dan kolen en gas. “Biomassa is een heel slechte energiebron”, zegt hoogleraar Louise Vet, die in de milieugroep van EASAC zit. Vet legt in het radioprogramma Vroege Vogels van 3 november uit wat er mis is aan biomassa. Ze vertelt dat je door veel biomassa te verbranden erg veel CO2 produceert. En dat we het nog erger maken, want dit hout moeten we verslepen over de hele wereld. We oogsten de bomen, we drogen ze (wat eveneens weer veel energie kost), we maken er pallets van, verschepen het, dan worden de blokjes vermalen en in de grote centrales verbrand.
Nadat dus in een klap zeer veel CO2 uit de schoorsteen is gekomen van de centrales, duurt het voor de nieuwe aanplant 30 tot 50 jaar om dezelfde hoeveelheid CO2 weer op te nemen. (Red. terwijl de politiek suggereert dat de nieuwe bomen deze CO2 direct opnemen.)
1.Maak melding van bomenkap
Laten we beginnen met de mogelijkheid, waarbij je vastlegt wat je aan kap ontdekt.
Op het landelijke meldpunt bomenkap kan je dan terecht om een bericht met foto of video achter te laten voor publicatie op de website van een bomenkapplaats die je hebt ontdekt. Om een idee te geven van de kaalslag sommen we de namen op waar alleen in de maand januari 2020 de kettingzaag overuren maakte.
Januari heeft dertig meldingen van kapplaatsen. Het komt erop neer dat iedere dag in die maand kapdag is. Kijk zelf maar.
biomassacentrale (foto 123rf)
2.Teken de petitie
Zoals met zoveel activiteiten waarbij de burger niet genoeg gehoord wordt, is de petitie een populair middel.
Teken de petitie: “Stop grootschalige bomenkap; een ander en duurzamer natuurbeleid!” Vandaag zijn al bijna 28.000 handtekeningen onder deze petitie gezet.
3.Bezwaarschrift tegen de bomenkap
Ook het bezwaarschrift doet het natuurlijk goed. Lees even goed waarop je moet letten!
De bomenstichting Achterhoek heeft een pagina gewijd aan een instructie voor het bezwaar maken tegen een voorgenomen bomenkap met allerlei doorverwijsadressen. Dit kan je terugvinden op deze pagina.
4.Word lid van een actiegroep en/of steun hen financieel
Het kan helemaal geen kwaad je aan te sluiten bij een groepje gelijkgestemden. Bijvoorbeeld…
Bomenstichting Achterhoek
Stichting Bossche Milieugroep
Stop bomenkap Noordhollands Duinreservaat
Stichting De Woudreus
GROEN!natuurlijk
Bomenclub Nederland
Stichting tot Behoud van het Schoorlse-en Noord-Kennemerduinengebied
Stichting Levensbomenbosch
Bomenridders Leeuwarden
Bomenstichting Den Haag
Natuur- en milieuvereniging Het Groene Hart Brabant
Stichting Ekos (v/h Ecologische Beweging)
Bomenridders Rotterdam
Dorpsraden van Helenaveen, Griendtsveen en Liessel
Stichting Groen in Amersfoort
Werkgroep Licht op Groen Oude IJsselstreek
Partij voor de Bomen op Texel
Behoud Bomen Arnhem
Comité Matiging Kapbeleid Slangenburg
Bomenridders Groningen
Stichting NatuurvanvroegerNU
Landelijk Meldpunt Bomenkap
Stichting Natuurlijk Achterhoek
Stichting Vrienden van het Beusebos
Stichting Boom en Bosch / ‘s Hertogenbosch
Stichting Behoud Natuurlijk Helenaveen
Stichting Natuur en Milieu Haaksbergen
Werkgroep Kappen Nou Oude IJsselstreek
Stichting SparrenRijk
Stichting Boombehoud Vlaardingen
5.Maak bezwaar tegen biomassa centrales
Een groot deel van de houtkap komt als biomassa terecht in de centrales. Vandaar dat het geen gekke gedachte is als de burger zijn bezwaren tegen de ontbossing richt als bezwaar tegen een biomassa centrale bij hem of haar in de buurt. FAB, dat is de landelijke federatie tegen biomassacentrales, houdt nauwkeurig bij waar deze centrales staan of op welke plek deze gepland zijn. Op deze kaart kan je kijken waar een van de 160 bestaande/geplande biomassa centrales staan of dreigen te verrijzen.
Het is misschien handig om daarvoor de aanwijzingen te volgen.
De FAB bestaat uit verschillende organisaties uit Nederland. Zij zijn zowel voor de bescherming van bestaande bomen en bossen als voor de uitbreiding hiervan binnen en buiten Europa. De federatie werkt samen met meerdere internationale organisaties om het kappen en verbranden van bomen voor het opwekken van energie tegen te gaan door middel van acties en campagnes, informatievoorziening en distributie- en lobbyactiviteiten.
Indien je onder punt 4. hiervoor nog geen interessante organisatie gevonden hebt om je bij aan te sluiten, dan vind je hier een nog uitgebreidere lijst.
6.Stap over op biomassavrije energieleverancier
De federatie tegen biomassacentrales is een ‘overstapcampagne Biomassavrije Energieleverancier’ gestart. Als niemand biomassastroom afneemt, dan droogt de behoefte aan biomassa op. Ze hebben onderzoek gedaan en een aantal energieleveranciers gevonden die groene stroom zonder biomassa verkopen. Dat zijn deze vier bedrijven: * Easy Energy *Energie van Ons *Pure Energie *Vrijopnaam
