Gisteren konden we al bekend maken dat de resultaten van de metingen van de biomassacentrale aan de Geerweg niet al te best leken. Onze vrijwilligers hebben de hele nacht doorgewerkt en hebben ook gekeken naar de resultaten van de centrale aan de Dwarsweg. De eerste voorzichtige conclusie van onze specialisten:
“De Fijnstof emissie ligt gemiddeld 74% hoger dan de norm van 5 mg/Nm3. De NO2 emissie ligt gemiddeld 17% hoger dan de norm van 145mg/Nm3.”
Een schrale troost: “De SO2 emissie blijft binnen de gestelde normen.”
Worden de Edese jongeren rond de KennisCampus aan de Zandlaan dagelijks getrakteerd op een fikse dosis fijnstof, hun ouders die werken op het industrieterrein krijgen ook hun dagelijkse portie. Ja, zo kunnen we het woningnoodprobleem ook oplossen natuurlijk want met dit soort emissies blijft er op den duur geen Edenaar meer over.
Het lijkt er overigens wel op dat de uitstoot verbetert in de zin dat er minder bagger uit de schoorstenen komt. Dat zoeken we, misschien, nog even uit. Daar staat dan weer tegenover dat er inmiddels een derde centrale aan Knuttelweg is geopend en er nog een nieuwe centrale in de planning staat. Dat vraagt om een klein rekenvoorbeeldje:
Er waren twee centrales die per stuk, bijvoorbeeld, 1000 kilo stof per jaar uitkotsen. In totaal dus 2000 kilo. Nu komen er 4 centrales, die misschien wel 40% minder uitstoten maar dan in totaal nog altijd 2.400 kilo over Ede uitstorten.
Maar goed, tegen die tijd kunnen meer Edenaren meegenieten van de geneugten van onze duurzame energievoorziening.
Wethouder Hoefsloot opende gisteren trouwens de KennisCampus Energietransitie Experience. Eén van de partners in dit project is MPD, de eigenaar van de biomassacentrales in Ede.
Tja…
Hieronder de samenvatting van de rapporten over deze centrale. Wil je zelf de rapporten inzien? Stuur een dm via onze twitteraccount @ededorp_ of laat je e-mailadres achter via het contactformulier.
Bi-o-mas-sa-cen-tra-les. In Ede, waar we heel graag voorop lopen, hebben we er liefst drie van. Daar wordt dus allerlei afvalhout gestookt om o.a. woningen mee te verwarmen. Nu liggen die dingen de laatste tijd wel heel erg onder vuur. Want hoe duurzaam zijn die? Ik ben helemaal voor zonnevelden en windmolens. Kortom, alles wat fossiele brandstof kan vervangen, veilig is en een lage milieubelasting heeft. Maar met die centrales zegt mijn gevoel dat daar eigenlijk geen hout van kan klopt.
De uitzending van Zembla hierover staat mij nog aardig op het netvlies. Wat heel erg is blijven hangen is dat soms de definitie van ‘afvalhout’ bij het ‘onderhoud’ van bossen heel ruim is. Dan is het soms een kwestie van dik hout zaagt men planken oftewel men kijkt niet al te nauwkeurig wat nu precies als afval wordt afgevoerd. Op eigen houtje wordt dan een wat grotere boom ook een gewillige prooi voor de nietsontziende versnipperaar.
Elders op de wereld worden complete bossen gerooid om als houtpellets per schip naar Nederlandse biomassacentrales verscheept te worden. Hoe gek wil je het dus hebben? Eerst compleet kappen en dan veel dieselolie verstoken om het hier te verbranden en dat allemaal onder de noemer van duurzaamheid? Dat snijdt dus helemaal geen hout. Mijn gevoel zegt dat het slechts duurzaam is voor de beurs van slimme ondernemers die door fikse subsidies daardoor niet op een houtje hoeven te bijten.
Mijn gevoel zegt ook dat je bossen moet laten voor wat ze zijn. Rotting en verval zijn een wezenlijk onderdeel van nieuw leven in de kringloop. Ik zie steeds meer uitdunning en kaalslag omdat er blijkbaar wat te verdienen valt. Als we uit het goede hout gesneden zouden zijn dan halen we hooguit een boom of afgewaaide tak weg die over een wandel- of fietspad is gevallen. Maar verder moeten we dan ook als een houten Klaas blijven zitten en de natuur haar gang laten gaan.
Een kleine biomassacentrale op het ACV-terrein zou nog te begrijpen zijn. Waar dan de struiken en takken, per aanhanger aangevoerd vanuit onze gesnoeide tuinen, direct aan het alles verterend vuur ten prooi wordt aangeboden. Maar dat er drie van die biomassacentrales langdurig kunnen worden gevoed door slechts afvalhout uit de regio daar snap ik dus weer geen hout van. Een vierde staat in de planning. Mijn gevoel zegt wederom dat dit eigenlijk gewoonweg onmogelijk is.
En dan heb ik het nog niet eens over de uitstoot van die Edese centrales die ook nog eens sterk overschrijdend blijkt te zijn. De lokale politiek lijkt intussen iets wakker te worden. De lokale CU kondigde onlangs aan een onderzoek naar de Edese biomassacentrales te hebben gestart. Mijn sterke gevoel zegt dan ook dat we binnenkort gaan erkennen dat we al veel te lang op dat zogenaamde duurzaam stoken van ‘afvalhout’ hebben vertrouwd.
In de grote kolencentrales, in nieuwe biomassacentrales, in flatgebouwen: Nederland gaat massaal energie opwekken uit biomassa. Maar voor het klimaat en het milieu kunnen we volgens gerenommeerde wetenschappers en de stikstofadviescommissie nog beter gas verbranden dan hout.
Het leek zo’n beetje het ei van Columbus op weg naar een klimaatneutraal Nederland: biomassa. Met alleen wind- en zonne-energie kunnen de doelen uit het Klimaatakkoord (de helft minder broeikasuitstoot in 2030) nooit worden gehaald. En daarbij: ook als het dagenlang windstil en bewolkt is, moet de stroomvoorziening op gang blijven. Daarom komt biomassa, het verbranden van hout in onze huidige kolencentrales om energie op te wekken, maar wat goed van pas. Het idee daarachter: met biomassa breng je een natuurlijke kringloop op gang. De CO2 die vrijkomt bij het verbranden van hout, wordt opgenomen door bomen die groeien op de plaats van de exemplaren die voor dat doel zijn gekapt.
Maar, zo stellen invloedrijke Europese wetenschappers nu in harde bewoordingen: de gedachte dat dit een CO2-neutraal proces is, is een waanidee. De vraag naar biomassa zal de komende jaren zo stevig toenemen, dat daarvoor veel te veel bomen worden gekapt. Nieuwe bomen groeien nooit snel genoeg aan om de CO2 die vrijkomt op te nemen. Dat kan enkele jaren tot wel decennia duren. En dus ontploft de komende jaren als het ware een enorme broeikasbom. Dáár is de opwarmende aarde natuurlijk totaal niet mee geholpen.
Open haard
Bij verbranding komen zelfs meer broeikasgassen vrij dan bij steenkool, concludeert de Europese wetenschapskoepel EASAC. Dat komt doordat hout geen efficiënte brandstof is. Iedereen met een open haard of houtkachel weet hoeveel hout nodig is om je huis op een koude winteravond warm te stoken. Het rendement van aardgas is veel hoger. Om dezelfde hoeveelheid energie op te wekken, komen daarbij dus veel minder broeikasgassen in de lucht.
De CO2-uitstoot van het transport en het bewerken van het hout tot pellets komen daar nog eens bovenop. Want in Nederland is lang niet genoeg snoeihout beschikbaar om in de snelgroeiende vraag naar biomassa te voorzien. Energiebedrijven importeren op grote schaal houtkorrels voor biomassacentrales uit de Baltische Staten en Noord-Amerika – met schepen die stikstof, fijnstof en broeikasgassen uitstoten.
In die landen wordt bovendien zoveel hout voor energie gerooid dat zich een ecologische ramp voltrekt, stelt hoogleraar Louise Vet, die namens Nederland in de milieugroep van EASAC zit. ,,Daar ontstaan snelgroeiende, eenvormige bossen waar weinig biodiversiteit meer is.’’
Papieren winst
Het importeren van biomassa is voor Nederland enorm aantrekkelijk omdat we er op papier onze nationale CO2-uitstoot snel mee kunnen verminderen. Volgens Europese regels hoeven we voor verbranding geen CO2-uitstoot te rekenen, terwijl die er in de praktijk natuurlijk wel is. Vervangen we steenkool door houtpellets, dan daalt de uitstoot van de centrales in één klap tot nul – op papier, want in de praktijk stoten ze zelfs meer CO2 uit dan voorheen. In theorie moet het land waar de biomassa is geoogst de uitstoot wel rapporteren. Maar of dat ook overal keurig gebeurt? Vet acht het onwaarschijnlijk. ,,De VS is onder president Trump uit het Klimaatakkoord gestapt. Grondeigenaren in Noord-Amerika kunnen met hun bossen doen wat ze willen.’’
Per jaar gaat de centrale in Diemen 18.000 voetbalvelden aan bos verbranden. Per dag gaat het om 25 vrachtwagens hout
Fenna Swart, Federatie tegen Biomassacentrales
Ook de commissie van oud-minister Johan Remkes (VVD), die aanbevelingen moest doen om Nederland uit de deze zomer ontstane stikstofcrisis te helpen, heeft zijn bedenkingen bij het blinde geloof in biomassa. In zijn eindrapport adviseerde Remkes de miljardensubsidies die naar honderden kleine en grote biomassa-installaties en -centrales gaan te ‘heroverwegen’ – een keurig woord voor afschaffen.
Voor de grote energiebedrijven is die aanbeveling een harde klap. De Duitse energiereus RWE, die 2,6 miljard euro subsidie ontvangt om zijn kolencentrales in Geertruidenberg en Eemshaven volledig te verbouwen voor biomassa, is des duivels. Taco Douma, de baas van de RWE-centrales, noemt het een ‘bizar advies’. ,,De wetenschap onwaardig. Het is onvolledig en onjuist.”
Michel Groeneveld van Uniper, dat biomassa stookt in een centrale op de Maasvlakte, spreekt van een ‘raar en dom voorstel’. ,,Biomassa heeft geen enkele invloed op stikstof. Of je nu steenkool gebruikt of biomassa, het maakt niet uit, want het wordt door filters toch allemaal opgevangen in de centrale.”
Vieze lucht
Milieuclubs bestrijden die stelling. Ondanks de filters belanden bij grote biomassa-installaties jaarlijks miljoenen kilo’s stikstof (stikstofoxiden en ammoniak) en ander fijnstof in de lucht. De centrales moeten daarom worden stilgelegd, stelt Mobilisation for the Environment, dat naar de rechter is gestapt.
Ook bezorgde buurtbewoners grijpen de stikstofuitspraak van de Raad van State aan om de bouw van nieuwe biomassacentrales tegen te houden. Zo togen tegenstanders van een grote centrale (120 megawatt) die energiebedrijf Vattenfall wil bouwen bij Diemen, deze maand naar de rechter. Ze vrezen dat de centrale de lucht gaat vervuilen die zij elke dag inademen. ,,Per jaar gaat de centrale 18.000 voetbalvelden aan bos verbranden. Per dag gaat het om 25 vrachtwagens hout. Dat is ontzettend slecht voor de luchtkwaliteit én voor het klimaat. Daar verzetten wij ons tegen’’, verklaart Fenna Swart van de Federatie tegen Biomassacentrales.
Aan de uitstoot van biomassacentrales worden veel minder strenge eisen gesteld dan aan bestaande kolen- en gascentrales, bevestigt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Ook hebben ze minder hoge schoorstenen en worden ze geregeld dichter bij dorpen of steden gebouwd.
Komende jaren komen er bovendien honderden kleinere biomassa-installaties bij, blijkt uit subsidietoekenningen die deze krant opvroeg bij het ministerie van Economische Zaken. Vaak middenin woonwijken. Het gaat dan bijvoorbeeld om installaties in appartementencomplexen die van het gas af moeten. In zulke zogenoemde pelletkachels worden kleine brokjes samengeperst hout verbrand (dezelfde pellets die sinds kort in de grote kolencentrales worden bijgestookt – en waar ze uiteindelijk voor 100 procent op moeten gaan draaien).
Oerbos
Het Longfonds maakt zich zorgen over die trend. ,,We zien nu een enorme groei van biomassa, maar mensen moeten zich realiseren dat het stoken van hout de lucht vervuilt. Fijnstof, zoals stikstofoxiden, veroorzaakt chronische ziektes als bronchitis en astma. Niet voor niets roepen wij mensen op te kiezen voor schonere vormen van verwarming dan houtkachels.’’
Ook de stikstofadviescommissie van oud-minister Remkes is ongerust en pleit voor meer onderzoek. ,,Het gaat om zulke grote hoeveelheden, dat wij ons zorgen maken over de gevolgen voor de gezondheid van mensen. Het is onduidelijk wat de uitstooteisen zijn en of daar controle op is’’, zegt hoogleraar Vet, een van de leden van de commissie. De hoge CO2-uitstoot van biomassa is echter de voornaamste reden dat de commissie het kabinet adviseert om met subsidies voor biomassabijstook te stoppen.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nuanceert de harde conclusies van de wetenschappers en de commissie-Remkes. ,,Om subsidie te krijgen, moeten de elektriciteitsproducenten aantonen dat alle gebruikte biomassa voldoet aan strenge eisen. Daarvoor hebben ze certificaten nodig van leveranciers’’, zegt biomassadeskundige Bart Strengers van het PBL.
Zo wordt volgens hem voorkomen dat oerbossen worden gekapt om in onze energiecentrales te verdwijnen. ,,Het gaat om bosbouw; boseigenaren zijn er ook niet bij gebaat om alles in één keer te kappen.’’ In de praktijk belanden vooral takken en resthout als pellets in de centrales, zegt Strengers. ,,Boomstammen leveren veel meer op als zaaghout, voor planken.’’
Zorgen
Als we deze miljarden goed hadden besteed, hadden we er een hele waterstofeconomie van kunnen optuigen Louise Vet, hoogleraar
De zorgen van de wetenschappers moeten volgens het PBL wel serieus worden genomen. ,,Maar we mogen niet alle biomassa over één kam scheren. Volgens de meeste studies zullen we de komende jaren duurzame biomassa nodig hebben om de klimaatdoelen te halen.’’ Het klimaatpanel IPCC van de VN bevestigt dat. Zo zal biomassa nodig zijn als overgangsbrandstof voor transport dat niet zo makkelijk te elektrificeren valt. Denk aan scheepvaart, zware vrachtwagens en vliegtuigen. Ook kan de chemische industrie, die van aardolie als grondstof af moet, er materialen van maken.
Daarnaast moet beter gekeken worden waar we biomassa vandaan halen, stelt milieuclub Natuur & Milieu, dat zich grote zorgen maakt over de bijstook van hout in kolencentrales. ,,We mogen het klimaatprobleem niet oplossen door de natuur te vernachelen’’, zegt directeur Marjolein Demmers. ,,Maar snoeiafval uit Nederland en reststromen uit de voedingsindustrie bijvoorbeeld kunnen wel degelijk een duurzame energiebron zijn. Laten we ervoor waken om biomassa nu helemaal in de ban te doen. We staan voor een enorme opgave om de broeikasgasuitstoot te verminderen, één simpele oplossing is er niet. Voor sommige doelen kan biomassa wel degelijk een goed idee zijn.’’
Dat beaamt de Europese wetenschapskoepel ook. ,,Maar laagwaardige energie opwekken uit hout is het allerlaatste wat we ermee zouden moeten willen’’, stelt Vet, die daar al jaren voor waarschuwt en met lede ogen aanziet hoe nu miljardensubsidies naar de grote energiecentrales gaan. ,,Als we dit geld goed hadden besteed, hadden we er een hele waterstofeconomie van kunnen optuigen.’’
Eric Wiebes blijft biomassa als energiebron nog steeds verdedigen, ondanks ‘zorgen’
Er wordt weer flink gepolderd in politiek Den Haag.
Gisteravond vond in de Tweede Kamer een begrotingsdebat plaats. Het ging
daarbij over biomassa als energiebron, waar veel ‘zorgen’ over zijn. Ondanks
die zorgen is Eric Wiebes, minister van Economische Zaken en
Klimaat, van mening dat deze energiebron nog steeds te verdedigen valt.
Biomassacentrales zijn volgens het kabinet van levensbelang om
de gestelde klimaatdoelen te halen. Het gaat dus over klimaat en dan weet u:
hier wordt grof geld over de balk gesmeten. Zo stelt het kabinet 11,4 miljard
euro beschikbaar aan subsidies om dit te financieren. Kortom: een duur grapje.
Maar of die centrales nou allemaal zo duurzaam zijn valt te betwijfelen, zo vinden de kornuiten van D66.
“Die centrales stoten CO2, stikstof en fijnstof uit. Dus
met die duurzaamheid valt het wel mee, vindt D66. De partij vraagt Wiebes om
strenger te controleren bij het uitdelen van subsidies en strengere milieueisen
te stellen.”
En dat is nog niet alles. In
oktober was er een groep EASAC-wetenschappers die ons even kwamen
vertellen dat de subsidies weggegooid geld zouden zijn. Er werd zelfs gesproken over een ‘waanidee’.
“Biomassa is een heel slechte energiebron. Verbranding van
hout levert weinig energie op, waardoor er netto meer CO2 uit de schoorsteen
komt dan bij kolen en gas. Door een Europese afspraak hoeven we die uitstoot
alleen niet in onze klimaatboekhouding op te nemen’’, zegt hoogleraar Louise
Vet, die namens de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen in de
milieugroep van EASAC zit.”
Ondanks de zorgen van verschillende partijen en de vernietigende kritiek van wetenschappers, vindt Wiebes deze ‘energiebron’ dus nog steeds te verdedigen. “De zorgen zijn geen onzin. Maar het concept vind ik uiterst verdedigbaar”, zo liet de VVD-bewindsman eventjes weten. Fijn hé, zo’n minister.
Het zal niemand verbazen dat de recente klimaat- en energieprognose aantoonde dat het kabinet niet genoeg doet om de CO2-uitstoot in 2020 met 25 procent te verminderen. In reactie kondigde minister Wiebes afgelopen vrijdag een extra subsidieronde aan voor projecten op het gebied van duurzame energie, ook biomassa. Een verkeerde stap met mogelijk rampzalige gevolgen.
Eerder vorige week vernam het kabinet van adviesbureau DNV GL dat biomassa nog slechter is voor het klimaat dan het verbranden van gas en kolen. Zelfs directeur Magnus Hall van het Zweedse Vattenfall gaf in deze krant aan dat hij ‘pas op de plaats’ wilde maken. Er zijn grote zorgen over de gezondheidsrisico’s van biomassa, ook bij de experts van het RIVM en de GGD. Bovendien ligt er wetenschappelijk bewijs dat de verhoogde CO2-uitstoot van biomassa niet kan worden gecompenseerd met nieuwe bomen. Dat alles heeft onze minister blijkbaar niet kunnen overtuigen om de miljarden aan subsidie te stoppen. En juist daardoor gaat Vattenfall toch door met de geplande biomassacentrale in Diemen, de grootste in Nederland.
De subsidie is gebaseerd op twee illusies
De overheidssubsidie voor biomassa is gebaseerd op twee illusies: het is de oplossing voor het bereiken van de klimaatdoelen, en die oplossing wordt bereikt door bosbeheer dat door keurmerken duurzaam is. Een kind kan begrijpen dat het kappen en verbranden van bomen de huidige klimaatcrisis niet oplost. De Europese Academie van Wetenschappen gaf dit verschillende keren aan, net als achthonderd wetenschappers in een brief aan het Europees Parlement. Ook de oproep van de commissie-Remkes subsidies te heroverwegen, bleek gericht aan dovemansoren.
Al veel langer geleden is aangetoond dat bij het stoken van hout meer CO2 per energie-eenheid wordt uitgestoten dan bij de meeste fossiele brandstoffen. De meeste biomassacentrales zijn minder efficiënt, waardoor de uitstoot per eenheid hoger is. Daarnaast bevatten houtsnippers en zelfs pellets meer water dan steenkool, zodat meer energie nodig is om dit materiaal te verstoken. Als we de ergste gevolgen van klimaatverandering nog willen voorkomen, moeten we deze doodlopende weg vermijden.
Biomassa komt van een kunstmatige markt
De verhoogde CO2-uitstoot kan niet worden opgenomen door nieuwe bomen binnen het tijdvenster dat ons volgens klimaatwetenschap nog resteert. Om in aanmerking te komen voor Nederlandse overheidssubsidie moet houtverbranding voldoen aan een reeks duurzaamheidsnormen. Hoe duurzaam het aanleggen van nieuwe bossen is, maakt niet uit voor de klimaateffecten van biomassa.
De 150 organisaties die vorige maand in een gezamenlijke verklaring wezen op de risico’s van biomassa, zijn onderling sterk verdeeld over het nut van het FSC-keurmerk voor bosbeheer. Dat soort duurzaamheidsnormen verhindert niet dat bijvoorbeeld bedrijven als RWE houtpellets van Enviva kunnen verbranden. Dat is een bedrijf dat hout verhandelt uit biodiverse hardhoutbossen langs de kust. De biomassa die op deze manier in Nederland wordt gebruikt is afkomstig van een kunstmatige markt die gecreëerd wordt door overheidssubsidies.
Vandaag wordt in de Eerste Kamer gestemd over de motie-Koffeman. De Partij voor de Dieren vraagt de regering alle subsidies voor houtgestookte biomassacentrales te stoppen. Het is de laatste mogelijkheid voor politici om controle te krijgen over de stikstof- en klimaatcrisis. Uiteindelijk is een levende boom meer waard dan een verbrande. Levend is een boom een betrouwbare koolstofopslag en onderdeel van het ecosysteem dat ons land en het klimaat een overlevingskans biedt. Zonder overheidssubsidies.
