Uit De Telegraaf, 15 juni 2020. Door Edwin Timmer
Met de jarenlange klimaatzaak dwong Marjan Minnesma de overheid via de rechter versneld te stoppen met fossiele brandstoffen. Van het gas af is het nieuwe Haagse mantra en het kabinet stimuleert houtige biomassa als vorm van ’hernieuwbare energie’. Nu het boegbeeld van Urgenda zich echter voegt bij de critici van houtstook voor energie, en tegelijkertijd een lans breekt voor aardgas, vinden velen dat curieus.
Edwin Timmer
Marjan Minnesma was zich zondagavond kennelijk bewust van de opmerkelijke klimaatuitspraak die ze zojuist had gedaan. „Dat klinkt heel raar uit mijn mond”, klonk het. Het gebeurde tijdens een interview in het EO-radioprogramma Dit is de dag. En menig luisteraar zat met de oren gespitst.
„Als ik het heel cru zou stellen, zou ik zeggen: op dit moment is het beter om aardgas te gebruiken en een boom te planten, dan om biomassa te gebruiken en een boom te planten”, formuleerde Minnesma. Huh? Prijst de klimaatkoningin van Nederland het gebruik van aardgas aan? Terwijl Den Haag, mede op aandringen van klimaatactivisten, toch juist een beleid uitrolt dat huizen aardgasvrij maakt? Wat is hier aan de hand?
Op sociale media reageerden opiniemakers verrast. ’Onbegrijpelijk’, stelde columnist en energiedeskundige Remco de Boer. Een ’ommezwaai’, oordeelde wetenschapsjournalist Simon Rozendaal. Volgens Fenna Swart van Comité Schone Lucht nam Minnesma niet eerder publiekelijk zo openlijk afstand van houtige biomassa. Ze doet het overigens terwijl de afgelopen maanden het maatschappelijke verzet groeit tegen biomassa wegens de luchtvervuiling en het verlies aan biodiversiteit.
Miljardensubsidies
Minnesma kwam wereldwijd in de schijnwerpers te staan dankzij de Urgenda-zaak. De Hoge Raad gaf haar gelijk dat de Nederlandse overheid meer moet doen om de CO2-uitstoot te verlagen. Mede door de klimaatzaak besloot het kabinet te koersen op het van het aardgas afhalen van huizen. Daarnaast stimuleert Den Haag het gebruik van biomassa door miljardensubsidies.
Op Radio 1 erkende Minnesma dat ze biomassa twintig jaar geleden als onderzoeker aan de Vrije Universiteit nog als ’oplossing’ zag tegen de opwarming van de aarde. Maar volgens de Urgenda-voorzitter is klimaatverandering inmiddels zo nijpend dat de wereld geen tijd meer heeft om nog biomassa te gebruiken. De CO2 van elke opgestookte boom blijft te lang in de atmosfeer, en vormt daarmee een risicovol opwarmend effect.
„Ik zie voortschrijdend inzicht bij Minnesma”, zegt Rozendaal verheugd. „Daar kan ik wel bewondering voor opbrengen.” Ook het feit dat ze aardgas nu duidelijk als een ’overgangsbrandstof’ ziet, waardeert de schrijver van Warme aarde, koel hoofd. Dat is namelijk ook één van de kernpunten in zijn boek.
Sommigen begrepen uit de woorden van Minnesma dat ze de Groningse gaskraan weer open wil draaien. Maar dat weerspreekt ze. Wel stelt Minnesma dat het verstoken van gas slechts de helft van de CO2-uitstoot oplevert in vergelijking met het verbranden van biomassa. Zolang aardwarmte, zonnepanelen en windmolens nog onvoldoende energie opwekken, kunnen we het beste gas gebruiken, meent Minnesma. Tot in elk geval 2030. Rozendaal ziet overigens een langere toekomst voor gas.
Hoewel de woorden van Minnesma voor veel luisteraars klonken als donderslag bij heldere hemel, stelt ze zelf dat Urgenda al langer kritisch is op biomassa. Zo ondertekende Minnesma enkele weken geleden de brandbrief aan de Sociaal-Economische Raad om te pleiten voor afschaffing van subsidies voor opstook van houtige biomassa.
Kentering
Toch vormt juist dit optreden een kentering, stelt Fenna Swart van het Comité Schone Lucht. Zij strijdt tegen de komst van ’s lands grootste biomassacentrale bij Diemen en overziet het groeiende veld aan actoren dat zich tegen biomassa begint uit te spreken. „In eerdere instantie leek Urgenda biomassa nog te steunen als tijdelijke oplossing. Bovendien is dit de eerste keer dat Minnesma zich publiekelijk zo duidelijk uitspreekt.”
Urgenda loopt volgens Swart niet weg voor het, wellicht onbedoelde, effect dat de klimaatzaak heeft gehad: „De Urgenda-zaak duwde de overheid verder in de richting van het subsidiëren van het verbranden van houtpellets. Voor het kabinet is het nu eenmaal, op papier, de makkelijkste manier om ’hernieuwbare energie’ te stimuleren.” Een nieuwe openstelling voor subsidie begin dit jaar zorgt inmiddels voor een verdere groei van de vraag naar houtige biomassa, aldus de activiste.
Minnesma werpt deze kritiek verre van zich. „Ik voel me totaal niet verantwoordelijk voor de keuze die de overheid heeft gemaakt voor het subsidiëren van biomassa. Dat komt voort uit het Energie- en Klimaatakkoord”, zegt ze. Minister Wiebes stelde vorige week in de Tweede Kamer nog dat hij nog geen afscheid wil nemen van biomassa. Het zou te belangrijk zijn om de klimaatdoelen te halen – zoals Urgenda via de rechter heeft geëist.
Klimaatpublicist Rutger van den Noort heeft nog een kanttekening. „Het kan zijn dat Urgenda al langer kritisch was op biomassa. Maar men droeg altijd het idee uit dat we zo snel mogelijk naar hernieuwbare energie moesten, zelfs zonder dat een reële back-up mogelijk was voor onze energiehuishouding. Nu erkent Minnesma dat aardgas nodig is als overgang. En zo is het. Het moet allemaal veel geleidelijker.” Gasketels afkoppelen om Amsterdamse huizen aan een warmtenet op biomassa te koppelen, zoals het hoofdstedelijke stadsbestuur wil, noemt Van den Noort ’het paard achter de wagen spannen’.
Minnesma is optimistisch dat we met wind op zee en zonnepanelen op bestaande gebouwen een heel eind komen. „Tegen windmolens op zee bestaat weinig weerstand”, zegt de klimaatactiviste. Van het vol leggen van weilanden met zonnepanelen is ze géén voorstander. „Het is ook niet nodig.”